Petrus Ransanus

Megjegyzések:

De rebus Attilae bello gestis v. in Annalibus passim. Excursiones post mortem Bledae incipiuntur (vol. VII. fol. 420v): „Attila Hunnorum rex Bledam fratrem interimit. Postea vero instaurato exercitu invadit Italiam, urbemque Aquileiam obsidet.“ Vol. III. foll. 476v–477r: „Venetia regio. Anno ab ortu Iesu Christi CCCCLXXX°, ut Matheus Palmerius supputavit, ut autem Blondus, anno CCCCLV° sublata Aquileia multisque aliis Italiae nobilibus urbibus sitis tunc inter ipsam Aquileiam et Ticinum, Altino videlicet, Concordia, Patavio, Vicentia, Verona, Mantua, Brixia, Mediolano, Monte Silicis ab Hunnorum rege Atila, qui descenderat ex Pannoniis in Italiam cum sexcentis et eo amplius armatorum milibus, condi urbs tam inclyta cepit in intimis Adriatici sinus locis ab eis, qui ex tantis excidiis superfuerunt. Confugerunt enim ad regionis huius arenosa paludosaque atque stagnantia loca, quae a paucis tunc piscatoribus tenebantur, non plane animo edificandae novae urbis, sed ut eis in locis tantisper cum liberis et uxoribus latitarent, dum divina benignitate fieret finis rabiei efferatae barbararum. Praesidebat per ea tempora Romanae ecclesiae Leo primus pontifex maximus, Martianus autem Constantinopolitanum moderabatur imperium, occidentalis vero imperii apud Valentinianum iuniorem summa constabat. Ubi deinde tot tantisque eversis urbibus excedens Italia, Atila fluxu (ut in volumine temporum Prosperi atque Palmerii legitur) sanguinis ex naribus interiit, animum cogitationemque converterunt principes populorum, qui ad ea, quae dixi, loca confugerant, ad condendam illic urbem, quae a vetusto regionis vocabulo Venetiae dicerentur...“ Etc. Ibidem fol. 478r: „Nec modo ex iis, quas dixi, sed ex aliis etiam permultis Italiae civitatibus a barbaris tum Gothis tum Hunnis afflictis, ex Roma praesertim Venetias confugerunt.“ Vol. VII. fol. 419r: ,,Nec eo fuisse contentum Aecium, sed ulterius exarsisse in Romanum imperium, cum Hunnos ad Italiae invasionem excitaverit. Sed cum eam ob rem Romae fuisset captus, deque ipso sumendum esset supplitium, iure iurando adactus est, ut promitteret se persuasurum Hunnis, ut intra Pannonias se continerent. Quod cum fideliter effecisset, rediit in principis Romani gratiam... Cum autem Pictavii et Scothi Britaniam insulam occupare tentarent, Aetium eiusdem insulae populi, qui eis ferret opem, accersiverunt. Qui non modo auxilium illis non tulit, sed et regnandi cupidus Hunnos ad invadendam Italiam solicitavit.“ Ibidem fol. 420r: „Humnis[!] Thraciam et Illyricum saeva depopulatione vastantibus exercitus, qui morabatur in Sicilia, ad defensionem orientalium partium revertitur.“ Ibidem fol. 420v: ,,Romanus exercitus (victis Gotis) atrocissimum cum Hunnis praelium in Galliis commiserunt. Quo superatis Hunnis ad centum et sexaginta milia ex illis ceciderunt. In eo praeterea certamine Theodericus Gotorum rex occiditur, cui Theodorismus[!] succaessit.“ Ibidem foll. 423v–424r: ( in marg. „CCCCXLVIII“) „Atila Hunnorum rex, qui se cognominari volebat flagellum dei, irrumpens in Italiam obsessa et triennio post vi capta atque direpta urbe Aquieliia[!], Vicentiam, Veronam, Mediolanum atque Ticinum pari terrore pervadit, multaque oppidanorum caede diripit. Exinanita itaque [a] terribilissimo hoste provincia et confugientibus undique ex propinquis urbibus populis, perque [ a. corr. perquae] proximam paludem consistere atque latere conantibus, in extrema pene Hadriatici sinus ora [ a. corr. hora], ubi intra paludem campus assurgebat, plurimi convenerunt, ibique exsiccato quotidie de industria solo mansiones (quisque suam) munivere, quas [suprascriptum postea] a communi vocabulo regionis, unde convenerant, Venetias appellavere.“ Ibidem foll. 424v–425r: ( in marg. „Atila Hunnorum rex“) „Fuit autem eo tempore, quo Atila Hunnorum rex invasit Italiam, et captis atque direptis permultis urbibus Romam versus se iturum in animum induxit, motisque castris cum eo loci pervenisset atque consedisset, ubi Mintius fluvius Padum ingreditur, amnem traiecturus, is pontifex miseratus Italiae urbisque Romae calamitatem, adhortatus item a Valentiniano tyranno, obviam iit, et eidem persuasit Alarici exemplo, qui statim dei iudicio post captam Romam mortuus est, ne progrederetur ulterius. Ille nihil cuntatus[!] sancti pontificis monitis obtemperavit. Magno quippe timore perculsus est propterea, quod (alloquente ipsum pontifice) vidit supra caput eius duos viros strictos tenentes gladios, qui vultu terrifico illi mortem comminati sunt, nisi sancto pontifici parerent. Fuere hi ita visi ab illo viri sancti Christi apostoli Petrus et Paulus. Sed rei huius historiam multo prolixius describemus, quom veniemus in mentionem regni et Hunnorum et Hungarorum, ut et supra polliciti sumus. Hostis itaque, qui universis Italiae populis incredibilem timorem incusserat, ad pontificis imperium in Pannonias, unde venerat, rediit. Sed cum esset in Norico, (effundente se ubertim e naribus sanguine) mortuus est.“ Ibidem fol. 429v: „Ursula virgo clarissima, quae natione fuit Britana seu mavis dicere Angla, cum undecim milibus virginum apud Coloniam, quae urbs est in Germania nobilissima, ab Hunnis sub Atila eorum rege clari sui martyrii coronam adepta est duodecimo Calendas Novembris.“ Ibidem fol. 439v: „Valamirus, qui primus fuit Ostrogotarum rex, sub Atila Hunnorum rege, quo tempore [ del. ipse] ille venit in Italiam, quam non mediocriter afflixit, stipendia fecit. Fuerat enim ab illo iam ante victus, sed concessa ei vita compulsus est dare illi fidem cum suis copiis se sub illo rei militari operam daturum. Et quamvis fidem illi Valamirus (quoad res postulavit) inviolate servaverit, illo tamen mortuo se in pristinam vendicavit libertatem.“ Ibidem fol. 487v: „Isque Totilas ille est, quem ob seviciam maiores nostri flagellum dei cognominaverunt, quemadmodum et cognominari se voluit Atilas ille Hunnorum ante annum ab hoc Totilae tempore ferme centesimum rex.“ Annales, ut videtur, de historiis Hunnorum et de vita Attilae multo accuratius quam Epithoma tractant, quamquam illi narrationem prolixiorem huic transmittunt. Convenientia textuum vix conspici potest, nam Epithoma propter brevitatem dicendi similitudinem vocabulorum cum nullo fonte suo demonstrat. Ita Index VI.1–3 de eversione Illyrici aliarumque regionum Th 1.14 uberius loquentem retractat; sent. 4. = Th 1.18; sent. 5. = Palmerius (ed. in: RIS vol. XXIV. pars 1. pp. 5–127) ad annum 453, additamenta nonnulla ex Th 1.20, etsi de Florentia neuter loquitur. Annales egregie facta Leonis mortemque Attilae ubertim enarrant, sed Epithoma (sentt. 6–14.) Blondum (Decas I, liber 2.) sequitur, eiusque narrationem in orationem convertit. Una e causis mortis regis – h. e. profluvium sanguinis e naribus – ex Decadibus Blondi originem ducit, altera – h. e. occisum a suis militibus ob morum asperitatem fuisse – nusquam reperiri potest. Unum ex miraculis (sentt. 18–25.) in Annalibus etiamsi alio tempore factum legitur, alterum aeque ac aestimatio generalis modi regendi Attilae ex Th 1.22 fluit cum nonnullis additamentis ex Th 1.13. Passio S. Ursulae sociarumque eius in Annalibus quoque demonstratur sed minus accurate; narratio Epithomatis originem suam partim ex Th 1.17, partim vero ex Speculo historiali Vincentii Bellovacensis (ed. Norimbergae 1483. cap. 21.43) ducit (cf. Index VI.27); v. et Liber revelationum S. Elisabethae Schoenaugiensis . Ed. AASS. Oct. IX. 171. De exercitu Attilae (sentt. 28–29) Th 1.13 loquitur, sed numerum exactum – i.e. supra quingenta milia – tantum Iordanes ( De origine actibusque Getarum . Ed. A. Holder. Freiburg i.Br. – Tiibingen 1882. cap. 35.) scribit, Thuróczy eo loco vocabulo „innumerabiles“ utitur. Godefridus Viterbiensis est, qui in sui Pantheoni capite 22.17 eundem numerum scribit (ed. MGSS XXII. p. 188), et litteratura Europaea paene tota hac in re eum sequitur. Sent. 30. – Fuerunt, qui arbitrati sint – ad Thuróczy provocat. Comparatio Attilae cum Hannibale cf. Ioannis Francisci Marliani... epithalamium habitum Mediolani in nuptiis... Blancae Mariae Sphortiae vicecomitis et... Ioannis Corvini... M.CCCC.LXXXVII.: „Attila vir et rei militaris scientia et in rebus gerendis calliditate et versutia iure merito Hannibali comparandus.“ (Ábel Jenő: Olaszországi XV. századbeli íróknak Mátyás királyt dicsőítő művei . Budapest 1890. 367–368.)